�� � �.�.�?
������ ������
�������� �� �����������
����� ������ ����� �� ���� �� ����������� � ������������?
��������� �������� � ��������� ��������
����� � �������
�������������� ������� �� �������� ������
������������ ������  
"������������ ��������" �� ����� �. ���
����� �� ����������� �������
������� � ��������
�����
������� ������

�������:

���� "��� ������ �������" �� ����. ���� ������
���� "��������� � ����� �� �����������" �� ����. ������ ������


��������� ������� ��� ��������� �������� �� �������� �����������

���� ��������������� ���������
  �� �-� ������ �����

��������� ���� ��������� �������
������ ������� � ������� ��������


��������� ������� ��� ���������� �������� �� �������� �����������

�������� ������ �� ������������
������ �������, ������ ������� � ������ ������


��������
�������� ��������

������� �� ����������� ��������


�����������, ����������� �� www.easibulgaria.org �� ����� �� �������� �����. �������������� �� ����� ���������� ��� ���������� �� �������� � � ������� ���������� �� ���������.

������ 2. ������� ������� � ���������� ��������� �������. ����� ������������ ���������

1. ����� ������������ ���������

���� �� ��������� ������ �� ����������� ������ �, �� ��������������� ������������ ������ ��� �������� ������� � ������������ �� ����������� �������. ����� ���� �� ���� ��� �� ���� ����������� �������� �� ��������������� ������. ������� � �������, �.� �������� �� � ���������� ���������, �� �� ������ ��������� �� ������������� ������� ��� ������� � ��� ���� �� �������� ����� ������������ �� �������� ��������� ������� � �����. ����� ���� �� ��� ������� � �������������� � � ���������������� �� ������ � ��-��������� � ��������� ��������� � �������� �� ������������, ����������� �� ���������� ������������, ����� � ����� ��-������ ������, ��������� ����� ��� ��������� �� ����� ����������. ����� ���� ����� ����� �� ���������� �������, ����� �� �� ������ � ����� ���������� �� �������� ����������� �� ����������� �������������� ����� ������.

��� �������� �� �������� �������� �� ��������, �� ����� ������ �� ������� � ��������������, �� �������� ���������� �� ��������� � �� ���������� �������, ����� �� �������� ������������� �������� �� ������������ �� ������� �� �����. ������� ���������� ������������ ������� �� ������������ � ������� ������, ������ �� ������, ����� ������ ����������� �������, � ���� �� ����� - ������������� ������������. �� � �������� ��������� ������, �������� ���-�������, ����� � ��������� �� �������������� ����� �� ��������� �� ������������� ��������� �������� �� ��� � ��������. � ��������� �� ��� ��������� �� ��������� ������� �� ������� ����� ��������� ����������������� ������ � �� ��������� ������������� �����. ��� �������������� (�� �����) ����� ������ ������ �����, ������ ������ �����������. ����� �� ������� ������������� ����� ����, ����� ������ �� �����, ����� �������� �� ������������ � �.�. ����� � �������, ����� ������� ��������� � ������� ���������� �� �����������-�������� �����, �� ����������������� ����� � �����

��������� ��������. � ���� ������ ���� � ����� ����� �������� ���������� ������. �������� ��������, ������� ��, ��������, ��������� ��� �������� �� ���� ����. ����� ������������ ����� ������ � ��������, ��������� ����������� �� ������ � ����������, �� ������������� ����� ���� ����� �������� ��������, ������ �� ������������ ����� �� ��������.

������ ��������������� ��������� ���� �� ������ �� ��������� ����������� �������� ��� ������� �� ������� ��������� ������ �����, �� ������� ������ ���� �� ��-�������� �� ���������� ������������. ������ ��������������� ��������� ������� ����������� ������� �� ��� ������ �����, �������� �� ��� ���������.

1.1. �� ��� � �������� ��� ������� - �������

������ ����������� �� ������� ����� �� ������� ������� ������. �� ���� ������� ���������� ������ ������� �� ����������, ����� ���� �� �� ������ �����. ��������� �, �� ���� �������� �� ������ ������� ������� ������ �� ���� � ���� ����� - ������ �� �� ����� �����, �������� �� �������� �� �����, �������� ��, ������� �� ����� ������� � �� �� ��������. ���������, ������������ �� ����� ���������� ����� �� ����������. ���������, ��������� � ���� �� ���� ����� ���� � ����������� �� ������� ������, �� ���� ����� ������������ �����. ��� ����������, ��������, ������ �� ���� ����� �� ����� 300 ������ ������ � ���� �� ����� �� ����� 15 ������ ������, ��������� �� ������������ �����. � ��������� ������ ����� � ��-������ �������� �� ������� ���� (����� �� � ��������), ��������� ����� �� ������ �� � ��������.

� ������, ������ ����� ����� 10 ������ ������, �������� �������� ����� �������. ��������� �� �� �������� ��� � �������� ��� �������� ���������. ��� ��-��������� �, �� ��������� �� ������ ������������ � ���������� � ������ ���������� ����� �� ����� - �����, �����, � ���� ��������� ���������� ��������� �� �����������. ������ ������ �� ������� ���� ������ ������, ����� � ��������� � ��������� ����� ���� �� ������ ������ ������. ��������� �� ���������� �� ����������, ����� �� ���� ������ ����� �� �� � ����� �������������. ���������������, ��������� ��������� �� �������� �� ������ � ������, ����� � ���������� ������������� �� ���� ������������ ���������, �������, �� �� �� ����������� � ����� ��������� �� ������. ������������� ���� ���� ������ �� ������� ������ ������ � ��� ������� ����� ��-����� �� ����������� ������� �������� ������ ���� �������� ���� �������. �� ���������� ������� (���� �� ���-����� ���������� �� ��� � ���������� ������ � ����� ������ - ����� 5 ���. ������ ��.��.), ����� ����� ���������� �� �� ������� ������������ ����� �� ������ �� ����� �����, �� ����� ����� �� ����������� �� ���������. ��������� ��, �� � ���� ������, �������� ����� ����� ������ ������, ���������� �� ��������� ������������ ���� �� ������������. ������ �������� �� ���������� ���� �������� �� ��������� � ���������� ��������� �������, ������� ����� � ����. ��������� �� � ����� ��-������ ������������ �� ������������ ��������. � � ������ ������ ����, ����� ������� ������ ���� �����, �, �� ������ �������� �� �� ������ ��-����� � �� ��������, �� �� �������� �� ���� � ���� �����.

��������, ����������� ������� ��: ������� ������ ���� �������, � ����� �������� - ������� � �������� ����� �� �����, ����� ���� ����� �����. �������� ������ ���� �������, ��������� �� ������������ ����, ����������� ����� � �������. ���� ����� ����� ������� ���������.

1.2. �� ��� � �������� ��� ������� - ������ �� ���������

����� �������������� ������ ���������� �� ������������� ����� ����, �� ��� ����������� �� ��� � �������� ��� �������� ���������. ������ ��� ���� �� ������� ��������� ���� �� ������������, ���� �� ��� 90 ��������, �� �������� � �������� ���� �������� ��������� � ����� ����� ���� ���������� �� �� �������� � ��� � ��������. ��� �� �� ������� ������ ����? ������������� ������������, ��������� ��������� ���� ������� ��������������, ���� �������, ���������� ������, �������� ����������� ����� ��������������, ������� �� ����� �� ���� ������.

���-���� ������ �� ������������ ��� ���� ������������. ������� ��� � ��� � ��������, ������� - �������� ���������. ����������� � �� �� ���������� (������ �� ���������� ��������� �������), �� ��������� �� ������������� �� ����� �� ����, �� ������ ������� �� ����� ��-������� �� �������. ���� �� �� �� ������� � �� �������� �����������, �� �� �������� ��� � �� �� ������. ������ ���� ��������� ������ ����������, ����� �� ��������� ��� ��-�������� ����� �� ������������ �� ������� ��-�������������������. �� �� �� ����������� ���� ���������, ��� ���� �� � ����������� ������������ �� ����������� ��. ����, ����� �� ���������� ��-����������������� ����� �� ����� ��-����� ���������� �� �������. ���� ���������� ���������� ��� �� ���� �� ����������� ������, ���������� � ����.

���� ��� ����� ����� ��� ��������� - ������������ ����, ����� �� ����� � ������� ��� ������� � ���������� �� ��������� ������� �� ���� ����. ����� �������, ����, �� �� ������� ����� ��������, ����� ���� �� �� ������� �� ������, �� �� �������� � ����� �� �������� � ���� �������� ����� ������� �� ������, ����� �� �������� �� �������������� ��. �� �� �� ������� �������� ������� ���� ����������, ������ �� � ����� ������ �� ������������. ������������ ��������� ���� ������� ������ ������ �� ������������ ���� � ���������� ���� ����������� �, �� �������� �� ��� ���������� �� ��������� ������� �� ����� ��� ���� � ���������� � ���� ��-������, ��������� �� ���������� ������� ��� ���������� ���������. ���� ��������, �� �� ��� �������� ��� ��� � �������� �� ������ ��-������ �������, ��������� ������ ������ ��� �������� ���������.

�������� ���� ������� ������ �������� �������. ������������� ������ ������� ��������: ������� ������ �� ��������� ������������ ����, �.�. ����� ����, ����� ���������� ��� � ��������, ������� ��-����� ������ �� ��������� ����� ������� - �������� �� �������� ���������. � ���� ������, ������� �� ����� �����, ��������� ��������� ����� ���������� �����������, �� �� ������� �� ��������� ������ ����� ������ �����. ��������� ��� ���� � ���������� ���� ������ ���� �� ���������� �� ���������� �� ��������� �������. ������ ������ ������� �����, �� ����� ������� ����� ������� �� ���� ��-����� �� ����������. ���� ��������, �� ���������� ����� ������� �� ���� ��-�����. �� �������� �� �������� �������� ����������: ������� ������ ���� �������� �� ���������� ��������� ����, ������� ��-����� �������������� ����� ���, ������� ��-����� �������������� ����� ����� �������� ������� ����, ������� � ���� �������.

� ������ �����, � ����� ������� �����, ������ � ���� ��������� ������ ���� �� ������. �� ���� ����� ��� ���������� ���������, ����, �� ����� ��������� ������ ����� ����� � �������� �������, �� ������� ����� �������. ������ � ������� ������, �� ������� ���� �� �� �����, ��� ��� ��� ����� � �� ��� ���� �� ��������� ���� ����� �� ������������ � �� ������ ����-���� ������� �������, ������� � ����������, ���������� �� ��� ��������� �� ������ �� ���������� ��-������� �����. ���� ���� �� ���� ����������� ��������, ����� � ��������� �� ������ 2.1.

������ 2.1. �������� �� ��������� ������� �� �����

�� �������� ����� ������� ���������� �� ��������� ������� �� ����� ��������� ��� ��� � �������� (������) � ��� �������� ��������� (�������) � ���������� �� ������������ �� ����� (���) ������ � ����������� ��� �������. ���������� �� ��������� ������� �� ����� ��� ��� � �������� � ����������� ������ ��� ����� ���������� ������ ���� (��� ���������� ���������), �� � ����� �� ����������� ������� �� �����. ���������� �� ��������� ������� �� ����� ��� �������� ��������� � ��������� ������ ����������� �������� ��������� �� ������� ����.

�������������� ����� ������� ��������������� �� ����� ����� ����� �������� � ���������� �� �������� ����������. ���� ����� ������ ����������� �� ����������� ���� ������ �� ���������� �������, ������ � ��-����������� ���������� �� ������������ �������� ����������� �� ��� � �������� ��� ���������. ����������, ����� ������� �� �� ��������� � ������ ��� ������������ - ����, �� ����� ���������� �� ��������� ������� ���������� �� � ��-������ �� ���� � �����������. �� ������ ��������� � �����. ������� ������ �������� ������������ ����, ����� � ������ � ���������� �� ���� �� ������, ������� ��-������ ��������� �� ����� �� ������� ��� �������� ��������� � ���������� �� ������� �� �������� ���� ����� �� ������������.

�������� � ���� �� �������� ������ ���� ��������? ���� ����� ������? ���� �������� ������� �����, � ��������� � ��������� ������ ����� ����? ���� ������� ���� �� �� ����� � ���������� �� ���� ����������� - ������ ���� ����. ������ � ������ �� ���� ���������� �������, ��� ���������� ����������. ��� ������� ������ (���������), ����������� ����� ����� �����. � �������� - ���, ������� ����� �������, ���� ���� ������ ������ ������� � ������� ���������� �� ����� ����� ������. ���� ����, ����� ����� �� � ����� �� ��������������� ������ �� ����� �� �������������� �����������, ����� ����� �� ���������� ���������. ����� ���� � �������� ���� ���� � ���� ����������� ������������.

1.3. �� ��� � �������� ��� ������� - ���������� �� ����������������

� ����, ��������� � ���� ������ �� �������� ��������. ����� ��� ���� ���� ������ ��������������� ��������� � �����: ������, ��� ������������ ������ ���� ������������� � �������� ������ �����, �� ����, ����� ������ �� � ��������� �������� � ����������������� �����. ������ ����� 10 ������ ������, 8 ������ ����� �������, �� ���� ��� �������� �� �� ���������� ���������� �� �������� �����������. ��������� ������� ������ ����� ���� �� �������������� � ����, � �� � ������ ����������� �����, �.�. ������ ���������� �� �����. ������� ��, ����� ������ ����� ��� ����� ���� - ������ ��, ����� ����� �� ������ �� ���������� ������, ��� � ����. ����������� ������� �� �� ��������� ��� ������ � ������, ������ �������� �� ������ �� �� ������������ � �������. � ���� ���� ����������� ����� ���������, �� ����� ���� ����� �������� ������ �� �� ���� � ������� �����, �� �� ��������� �� ������� ����������� ���������� ������� �� ��� � ��������.

����� ����, ���� �� ��������� �������� �� ������ ����, ��, ������� � ��-�������������� ����� �� ������ ������� - �����, �����, ����������� ��������� �� ������� �����, ������� ���� �� �������� ���������� ���� ����� �� ����, ����� �� ������� �� �� �������, �.�. ����� ����� �� ��� �� ������� �� ������ ���������� ���� ���������, ����� ������ �� ���� ��������� �� ���� ����������� ����� ������. ���� �� ��������� ������ �� ������������� � ������ ����� �� � ��-������ �� �������. �� ���� ��������, �� ������ ������ ���� � �������, ����� �� ������ ������ ������ ��� ��-����� ������ ����� �������. ������ �������� �� ������, �� ������� �������������� �� ����������� � ������� �� ��� ������ ����.

������������� �� ���� ���� � �������������� � �� ��� ������ �� ���������, ����� �� ��������� � ��� � �������� �� ����� ���������� �������. ��� � ��������� ������ - ����������� ���� �� ���� ��������� ������ � � � ����� �������� ��� �������. �� �� ��� ���� ������, ���� ��-����� �� ������������, ����� � ���������� �� ��������������� �� ���������� � ���������. �� �� ���������� ������, ����� �� � ���������, �� �� ����� � ����� ����������� �����. ���� �� � �������, �� ���� ����� ����� ���������� � � ���������� ��� �������.

�� ����� � ������� ��� �������� ���������� ���������, ������ �� ��������� ����� ���� ����. �� ��������� �� �������� �� �����, ����� �������� �� �� ���������� � ������� ������ �� ������ � ����������� ��. ���� � ������ �� ��� ��-������ ���������, ����� ���� � �������� ��� ����������� �� �� ���� �� �����������, �� ������� �� ������� ��� ��� ���. �������� ������ ��������� � ������� ������� ����������� ��� ���������� ������ ������� �� ������������� �� ������� ��������� ����� ����� ����� ����� ���������. � ���� ������ �� ����������� �� ������ ����� ������� ����� �� �������� �� ����� ����� �� ������� ������ ��������� ��� ������� ������. ���� ���������� � ����� ��-����� �� ��������� �� ���������� ���������, ��������� ��� ���� � ����������. ����� ��-����� � ��-�������������� � �� �� ������ ������� ���������, �� �� ������� ����������� � - �� �� ������ � ������ ������� ��� �� �� ��������� �������, ��������� �� �� ���� ��������� �� ������� ��� ����������� �� ������� � ������� �����.

1.4. �� ��� � �������� ��� ������� - ������������� �����

������ ��, �� ������ ������ �������� �� ������ ������ �����, ������ � ���������� ������� ���������� �� ����� �� ������������ �� ���������� �������, ���������� ��������� ����� ����� ��-�����������. ��� ���� ������������ ����� ��-�����, �.�. � ��-����� ������ �� �������, � ��� �������� ������������� �������� �� ����� ������ � ���� ����� (���������� ������� �� ������). ������������ � ���� ����� � ��������� �������� �� ������ �� �� ������� � ���������� �� ��������� ������� �� ���������� ��� �������. ���� ��, ������������ ����������� �� ����������� � ����������� �� ��������� �� ������� �� ���� ��-�����������, �� �� ���� �� ��������� ������� ����� ������, ������ �������� ����� ������� ������� �� ����� �������, � ���� ����� ��������� ��� ���� � ���������� ����������� ��-������ ��������� ��� ���������� ���������. ����� ���� � ������������ ���������, ��� ������ ���������� � ������ (����������� �� ���� � �������������� ������� �������� ���� ��������� �� ����� � �����), ����� ����� ����� �� ������� �� ������� �� ������ �����, ��� ������� ����� �����. ���� ���� �� �����, �������� �� � ������� �� ���������� ����, � ������ �� �������, ������ ������ �� ������� ���� ����������� �� ����� �����. ��� ������ ������� �������� �� �� �������� ������������ ����������� �����. ������������ ����������� ����� ��������� ����� �� ������ ����� ���� �� ������� ����� ����� ���� �� ���������� �� ��������� ������, � ������ - ����.

����������� �� ������������ ����������� ����� ����� ���� �� ������ ��� ��������� �� ������� �� ���������, �������� � ���������� �� ���� ������. ������������ ��������� ������ ������� �� �������� ������ � ������. ������ ������ � ������ ����������� � ������� �����, �� ����� ����� ����, ������� � ������ � ���� ����� ������� ���������� ��� ������� ��. � ���� ���� ������������ �����, �.�. ����, �� ���������� ����� ������ ������ ����� ����, � ������� ����� �� �� ������, ��������� � �� ����, �� �������� ������ ���, ������ ���������� � ������, ������ ��������� �� ������ �� �� ������ ������� �������, ����� ����� ������ � ����.

�� ����� ������, ��������� �� ���������� ���������� ����� � ������� �����-���������� � ������ �������� �� �����������. ���� � ����, ������ ������ ���� ����������� ������ � �������, � ������ ���� ������ �� ����, ������� ������ � �� ������� �������� ���-����� �������� ���-�����, ����� ����� ���� �� � ����� ���������, ��� ����� ������������ �� ������� �� �� ������������ � ��������� � ��� ���� �������. �� �� �� �� ������� ���� ����������, ��������� � �� �� ����������� ��������� ������ �� �������, ����� �������� �� �� ������ ������������ �� ����������.

�������, ������ ����������� �� ������������ ����������� ����� �� ������ ����������, �� ������ ���������� �� ������������ �������. ������� ��, ���� ����� ���� ������. ����� ����� �������� �� ������� �������� � �������, �� �� ��������� ������� ��������� � �� � ������� ��������. ����� ����� ����������� �� ����������, �� �� ���� � ���������� �� �����, ���� � �.�. ������� ��� ����� �� ������� ����� ��-�������������������, � ����� ��-������ ���������� �� ��������. � ����������� �� ������� ������ ������ �� �������� �� �� �������, �� ��������� ���� ����. � ���� �� ������ � ������� ������������ ���������.

1.5. ����� ������������ ��������� - ����������� � ��������

����� ������� �� �������, ������������ ��������� �������, ����� � ��������� ��� ������������� �� ��� � �������� ��� �������� ���������, � ����������� �� ������������ ����������� ����� ����� ������������ ����. ������������ �� ���� � �� ����������� �� �� �� ��������. ����� ������ � �����������: ������� ������������ ��������� � ��������� �� ������������� ����� ����� ���������������� ������� �� ���� ��� ������������.

������� �� ����������� �� ����������������� ����� ������� �� ��������� �� ������ ���. �������� "������������ ����������� �����" � ������ ��������, �� ���������� ������� ����� ��������� �� ���������� �� ����� ������.

� �������, ������ ������ ����� ������� ��������� ����� ����� �� ���������� �� ������ ����� ����, �� �������� ������� �� ��������� ����� �������� ������� ������ �� ���������� ������� �� ���� ������. �������, ����� ����� �� � ������, ������ ���� ������ �� �� ������ ���������, �� ���� ������, ���� �� ����� ��������� ����� � �� ����� ��������. ������ ����, �� ������� �� �������� ���������, ������� ������ �� �� ��� ��-�������������� ��� ���������� �� ���������� ������. ������ ���� ���� ������ �������� �� �� �������� ��� ��-����� � ��-����� ���������� �� ���������. ��-������� ���������� ����� �� ��-������ ���������������� �� �����, � � �� ������ ����. �� ����� ����� ���� �� � ����� ������� ������� �� �������������� - ����� �� ���� �� �� ������ � �� ������� ���������� �������, �� ��� �� � ��� ���������. ��-�������� ���������������� ���� �� ���������� �� �������� ��������, ����� �� ������� ������ ������ ����� ���������� ��-�����, ��������� �� ��������� ������ ����� ����.

� ����� ����, ������ ������� ������������ ���������, ���������� ���� ��������� �� ������������ ����������� �����, ������ ����������� �� ����, ���� �� �� ����, ���������������, ��������, ����������, �������� � ����� ���������� ���� ���������� ����������, �� ������� �������� ���������, ������ ��� ��� ��-������ � ��-������ ����������������. ���� ��������, �� ������� �� ���������� ���������� �� ��������� � ������������ ������, ����� � �������� �� ������ 2.2.

������ 2.2. ����� ������������ ��������� � �������� ����������

������ ��������� � ��������� �� ������ � ���������� � ������� � ������������������ �� ��������� ������� �� ������������, ������������ ���� � � ��������� �� ���������� ������ ����� � ��-����� ������ �� �������. ���� ��-�������� ���������������� ���� �� �� �������� ��� ��-����������� ���������, ����� ������ ���� ���� ������ ����� ��������. ����� ����, ���� ������������ �� ���������� ����� ���������, ����� ����� ���� �� �� ���� ������������, �������� �� �� ��������� � ������ ����� �� ��������, ���������� �� �������, ����������� ��������. ��������� �� ������������ ����, ��� ���� �������� �� �� ��������� ������ ������ ���������� �������. ������������� �� ������� �� �����, ����� �� ����������� � ����������. � � ������ ������ ��������� �������� �������� �������� ���� ���� ������ �� ��������� ������� � ��������� � ���������� ������.

������


���� �� ���� ��������������� ���������
�� ������
������ 1.
����. ������� ������� � ��������������� ������������ ������ � � ������������� � ��������

������ 2
������� ������� �� ���������� ��������� �������. ����� ������������ ��������� � ������� �� �������������� ����������� �����.

������ 3
������� ������� �� ���������� ��������� �������. ����� ������������ ��������� � ��������� �� ������������ ����������� ����� � �������� �� ������
������ 4. ��������� � ����������� �� ���������� (���������������) �������. �����������, �������� � ��������� �������. � �� ������� �������� �� �������������� ��������. ������ �� �������� ����� �������� �������, ��������� �� ����������� ������� � ����������� ������� � ��������.
���������: ������ 5: ��������������� ������. ����������� �� ������������. ������ �� ���������������� ������. � ������� ��������������� ������.

������ �� ������������

Coase, Ronald, "The problem of social cost", Journal of Law and Economics, 1960.

North, Douglass C., "Structure and change in economic history", New York, 1981

North, Douglass C., "Institutions, institutional change and economic performance", Cambridge University Press, 1990

Williamson, Oliver E., and Scott E. Masten, eds., "The economics of transaction costs", Edward Elgar Publishing, 1999

Yeager, Timothy J., "Institutions, transition economies, and economic development", Westview Press, 1999

���������
���� �� ������
���������� ��� ������ �� �.�.� � �.�.�.