�� � �.�.�?
������ ������
�������� �� �����������
����� ������ ����� �� ���� �� ����������� � ������������?
��������� �������� � ��������� ��������
����� � �������
�������������� ������� �� �������� ������
������������ ������  
"������������ ��������" �� ����� �. ���
����� �� ����������� �������
������� � ��������
�����
������� ������

�������:

���� "��� ������ �������" �� ����. ���� ������
���� "��������� � ����� �� �����������" �� ����. ������ ������


��������� ������� ��� ��������� �������� �� �������� �����������

���� ��������������� ���������
  �� �-� ������ �����

��������� ���� ��������� �������
������ ������� � ������� ��������


��������� ������� ��� ���������� �������� �� �������� �����������

�������� ������ �� ������������
������ �������, ������ ������� � ������ ������


��������
�������� ��������

������� �� ����������� ��������


�����������, ����������� �� www.easibulgaria.org �� ����� �� �������� �����. �������������� �� ����� ���������� ��� ���������� �� �������� � � ������� ���������� �� ���������.

������ 3. ������� ������� � ���������� ��������� �������. ����� ������������ ���������.

3. ����� ������������ ���������

�������� ������������ ������� � ����� � ��������� ��-����� �� ������� �� ������������ ���������. �� ���� ����, ������� ������� �� ������ ��������������� ��������� �, �� ������ ������� �� ������� � ��������. ������ ���� �� ��������� ����, �� ����� ������ ��������������� ��������� ����� �������� � �������� ������ ����� �� ����� �� �������� � �������, � �������� �� �������������� �������, � ���� ���������� ���������� �� �������� (path dependence).

���������� �� �������� ��������, �� �������������� �������� �� ���� �� �� ����� � ������� ��������, � � ��-������� ��������, ��� ����� ���������� ������ �� ���� �� ��������� � �������� �����, � � �� �������� ����� ������ � �������. ���������� �������� ��������: ��� �� �������� ���� ����, ����� �� ������� ������������� � �� ���������� ������� �� �������� ������������ �������? ���� �� ���������� �� ������ ��������������� ��������� � ����� ������� �� ����, � ����� �� �� ������ �� ������ ������� ������������ ���������. � ������, �� ��������� ������� ������� � ������������� �����. � ���������� ������ �� ������, �� ������� ������������ ��������� � ��������� �� ������������� ����� - �� ��������� ��������� �� ������������� ����� ����� ���������������� ������� (�������� ����� ������) �� ���� ��� ������������. ���� ��� ����� ���������� ��� �������� �� �V��� ��� ����� �� ������������� ����� � ������ ��������� �������, �����������������, �������������, ������������ �� ��������������. � ��� ���� ��� ������� ������ �� ��������������, ����������� �� ���������, �������� ������, ��������������� � ������������ �� ����� �� ������������.

3.1. ����������� �� ������, ������ � �������������

����� �� �� ������������ ����� ������, ��� ����� ������������ �� ��������, �� ���������������, ������ �� ���� �������, ����� �� ������� � �����������, ���� �� ��� ����� ������� � �������������� �����.

������� � ���������� ���������� �� ���������� �������, �� ��������� �� ���������. ���� �� �� �������, �������� � ����������� ������������� �� ������ � ������ �����, � �� ��������, ���� �� �� ����, � ������������ �� �������������, � ������������� �� ������������� ����� ���� ����� ��� ����� ���� ������ �� �������� ������������ �� ���� ������ �� ����. ������� ������ ������ ������������ �� ����������, ������� � ��-������ � �������� �� ��������������, ������� ������ �� ���������� ��������� �� ���� ������������. �� ���� ������� ������� �� ����� ������������ �������� �� �� �������� ������� ��� ������������ �� ���� �������. �������� �� �� �������� ���� ����� �� ������������ ����������� �� ���� �� ������, �� ����� � ����� ������, ����� ����� ������ �� ��������� ���������� �������. ���� ���� �������� �� �� �������� ���� ������� � ����������� �� �������, ����� �� �������� ���������� ������ ��� ������, ��-���������� ���������������. ���� ��������� �� ����������� �������� ���� ������� � ������������, ����� �� ���������� ��-������� ��������.

������� ������� � �������� � �������������� ���������� �� ���������������. ������ ����������� ������ � ����� �������������, ������ ��� ������ �� ���������� � ������������ �� ���������� ��������, ��� ����� ������������� �� ������������������, �������� � ��������� ������ � �������� ������, ���� �� ��� ��-������ �������. ���������� �������������� �� ������� � ��� ����������� �� ������, ����� �� �� ��������� �� ������������� � �� ������� �� ���������� �� ���������������� ������� � ����� �� ��-������ ������� ������� �� ����� ���������� ��������. ��������� ��� �, �� ������������ ��� ��������������� ������������ ������������� � ���������� ��-������ �� ��������. � ����� ����, ����, ����� ���������� �������, �� �� ������ ���� ���� � �� �� ������, �� ���� �� ������ ������� ��������, ����� ��������������� �� ���� �� ����������, ������ ���������� �� ����� ��������� ��������� �� ������, ����������� � �� ������������ ��, � �� �������� �� �� ��������� �� ���� �������. �������� �� ������������ ������� �� ������������ �����: ������ �������, � ���� ���� ����� �������.

��� ������� �������� �� ղ� ��� ������������� ������������� �� �������� ����� �� ��������� �� ��������������, ���� � �� ��������� �� ������ ������������� � �� ������������ �� ��������� �� ������, � ���� ������� ������, �� ��������� ������� �� �� ������. ������ � ���� �� ������ � ������� ������������ ���������.

3.2. ������ �� ���������������

������ � ������� �������, � ����� ��� ������ �� �������, �.�. ������ �� ����������� ����� ����� �������������. ����� ���� �� ����� ������� ���������� ����� �� ���������� ��� �� 1624 ������. ���� ����������� �������� �� �������� ����������� �����, �� ��������� ������� �� ������������� �� ���������������. ������ ����� ������� ���� ����, ��-��������������, ��-�������� � ���� ����� ��������� ��������� �� ������, �� ��������� ���������� ������������������ �� ������ ���������. ������ �� ����������, �� ������� ����������, ������ ������� �� ���������� ��-������ ����� �� ������������. ���� �������� ������� �����, ���� ������������� �� ����������, �� ��������� �� ���������� ������������� � ������������. �������� �����, ������ ������� �� ����, �� � �������� ������, � ���������� ��-����� �� ������������ �������. ���� �������� �� ��������� �� �������� ��������, ���� �� �����, ����������� �� �������� ������������� � ��������� � ������������. �� ���� ����� ����� ������������ ���� �� ������� ��� ��-������ �����, �� ������ �� ����� �� ���� �� ���������� ��, ��� �� �����, �� ���� �� �� ������. ����� � ���� ������ ������� �� ��������������� ��������� "�������" ����� ���� (����� � ����� �� ������) � ����������� ������ �� ����� �� ���� ������������� �� � ��������, ���� ������ ���� �������� �� ������.

�� ���� ����� �� ���������� �������������, �� �� ���������� �������������, �����������, �������� ��� ����������� �� ������������. ������ ���� �������� ��������� �� ������� ������������� �� ��������������, �������� �����, ����� ��������� ������ ����, ������ ��������. ������ ����������� ��������������� ������� - �������� �� �� �������� ������ �������� � ������������� �� ������� ����� ������, �� �� �������� ��-�������� ����������������.

3.3. ����� ������������ ��������� - ����������� � ��������

������ ������ ��������������� ��������� � �������� �� �������� ������������ ������� ���� ������� ������� � ������������� �����. �������� ������ ��� ���������� ����� ������������ ��������� �� � ������������, �� ����� ���������, �� ��-����� ������� �� ����������� ������. ���������� ����� ������������ ��������� �� �������� ���� ������� �������� �� ղ� ��� � � ��������� �� �� � ���������� �� ������� � ������������. ��� ������ ���������, ��� ������������ ���������� �� �������, �� �� �� ��������� ������������, �� �� ����� ��� ��� ��- � ��-�������������� ������ �� ����������� � ������������ � ����������.

������� ������������ ��������� �� �������� � ���������� �� ������������ � ���� ��� ����� �� ���������� ��������������� ������, ����� ���� �� ����������� ���������� ����������. ���� �� ����� �� �� ���������� ������� ���� ��� ����������� ��������� ����� �� ���� �� ղ� ���, ����� ������� �������� � ����� ����� ��������, ����� ���� ������� �� ���������. ��� �� �� ����� �� ������� � �� �������� ���� ��������, ���-�������� �� � ������ �� ����� �������. �������� � �������������� ����� ��� ��������, ����� �� ���������� ��� �� BASF, ���� �� ��������� ��������� ��������� ��������, ���� ������������ ���������� �� �������. �� �� ������� �� �������� ��������. ��� �� ������ ������������ �� ������� � ��� �� �� ������� ���� ��-��������������, ��� ������ ������ �� �� ���.

�� ������� �� �V��� ��� ������� � ��������, � ����� ������� ������� ���� �� ��������� � ���������� - ��� � �������, ��� � �����, �� ���� �� ����� ������ �� ������� � �.�. �� ���� ���� ������� ��������� ��� ���������� ������������. �������������� ������� � ������ ����, �� �������� ������� �� ������ ������������ � ������ ������������. ����������� �������������, ����� ������� �� ������� ������������ ���������, ����� �� �����, �� ������� ������������ ��������� �� �������� ��� ����������� �� ������������ ����������� ����� � ������ �� �������� � ������.

����� �� ���� ������ ����� �� �� �������� �� � ������ ��������, �� ������� ������� ����� �� �������� � ���������� �������������� � �������. ������ � ������ ��������� �� ����������� ����� � ������ �� �������� � ������. ���� ��������� �� ������������ ����� ����� ���� �������� ������ �� ������� �� �� �������� ����� �� ���� ���� ������. ��������, ��� ����� ������� Windows � �����, ����� ���� �� �� ������, ������ �� �� �����. ���� ���� ��������� � ��������, ��� ����� ���� �� �� ���� ���������� ���� �� ������ �� ����� �������, �� ���� ����� ��-����� �� ������. �� �� ����� ������, ��� ���� ���� ����, ������ ����������� ������� ������ �� � ���, ������ �� ��� ��� � ���� �� � ������� � ��������� ������ �� ����������, �� �� ���� ����� � �� � �� �� ������.

���� � ��������� � ���������� ����, �� � �������� �� ��������. ���������� ������� ����, ����� ������ ���� ���� �� ��������, �� ������������ � ������ ������ �� ������ ������, �� ���� ���� ������ �� ����� ��������� �����, ����� ��� ���� �� �� �����. ������ �������������� ������ �� ����� ������, �� �� �� ������������ ������� ����� ���� �������, � ��� �� �� ����� ������� �� ����� �������� ���-�����. ���� ������ � ���������� � �������� ����� �� ����������� �� ���� ����� ���� �������, ������ ���� ������ �� �� �������� � ��������� ������������ ��. �� ������� �� ����, ������ �� ������� ����� � ����� �� �� � ����, �������� �����, ���� � ��� ����� �������.

������ �������� � � ������ �� ��������. ������ �� �������� ��������, �� ���� ������� ����, �� ������ ���� �� �� �����. ���� �������, ���� ������ �� ���������� �� ���� ������. ��������� �� ���������� � �������� �� �������� ���� �������� � ������ ����� �� �������. ����������, ������� ��������������������, ����������� ���������� ������ ���� �� ������-��������������� � �������� ������� � ��� �� ����� ������ ����� ������, ����� ��������, ����� � ������ ���� �� �� ������. � ������ ������ ���� � ���������� ������� �� ������������ �� ��������� ���������� ������ �������������� ����������� ���� ��������� ��� � ��������.

3.4. ������ ����� ������ �� ����� � �����������

������ �� ����������� ����� � ������ ������, ����� ������ ����� �������� � ������� �� ���������. �� ����� ����� ������ �� �� ���������, ������ � ������ ������ ������������ ������������ �������������� �� �������. ����� ����� �� ����������� � ������� �� ������� ������ ������� �������, ����� ����� ���� ���� ����� �� ������ ��� ���������� �� �����������. ������ �� ������ � �� ��������� � ������� ����������� �� ������ �� ��������������� �����������.

���� �������� ������� ����� ���� ������ �, �� ����� ���� �� �������� ������ ���� ����� ��-����� �� ������ �����, �� � ��-�������������� � ��� � �� �������� �� �� �� ������� ������ �� ���� ���� ����. ��������� �� ������ � ������� ���-�������� �������� �� ��� �������� ����, ��� �������� ���� ������� � ������������ �, �� ���-����� � ���� �������� �������� �� ����� �������� �������. �� ���� ������, ������ ������ �� ����� ��������, �� �� ����� ����, ����� �� �������� �� ���� ������ �� �� ������. �� ����� ������, ������ �� ��� ������� �� ������� �� ���������� �� ������, �� �� ����� ����, ����� �� ���-����� � ������������� �� ��������, �� �� ������ � � �������� ����������� �� �������� ���������� ������������ ����������������.

������� �� ���������, �� �������� �� ��������������� ����� �������� �������������, � ������������ �� ������ �� ������� ����� �� ��������� ���������� � ������� �� ������ ����, ����� �� ���������� ��� ������� �� ������ �������. ������ ������� �� �������� � �������� � ��������� �� ������� ������� - ���������� � ��������, ���� �� ����� �� ���-������� �������� �� ������� ������� �� ����������� ���������� ������� ���� � �� �������� ������������ �������� ���������� ����� �� ������.

������ � �� �� ������ ������� ������ ����� �������������� �� ����������� �� ���� ������ � �������������� �� ����������, �� ������ �� ������� ����� ������ �� �����. ���� ������ � ����� ���������, ��� ����� ������ �� ������������ ������� � �.�. � ���������� �� ������ ���� ���������. ����� � � ������� ������ �� �������� ������������ �����, ��������� � ����������, ����� � ������ ������ ��������� ������������ �� ��������� ���� ������ ����. �� ���� ���� � � ����������, ���� ����� �� ��������� � ����� ���������� �� ������ ����� ���������� �� �������� � �� ������������ �� ����.

� ���� ������ ���� ����� ������ �� ������� ������������ ��������� � ������ �� ��������� ���� ��������� �� �������� ���������� �����. �������� ���� �� � ������ ������� ������ ��������, ������ � ������ ��������� ���� ������������ �� ��������� � ����������� ������, � �������� �� ����������� � ���� �� ���� ���������� �����. � ������ ��������� ������� �� ����� ��������� �� ���� ���� ���� � ���� �, �� �� �������, "��������������� �����". �������� ���� �� ��������� ���������� �����, ����� ��������� ���������, � ����������� � ����������� �� �������, �� ����� �� ��������� � ���������� ����������� �����. � ������� �� ��������� �� �������� ��������, ���� ����� �� ������ ��������� - ����� �� ����������, ����� - �� ��. �� ��������� ������� ��������� ��� ����� �� ��������� � �� ��������� ����������� ����� � ����� ������������� ������ ���� �����.

�� ������ ����� �� ��������� ������������ ���������, ��������� ��������� �� ������� ������������ ���������, ����� � �� �������, � ����������� �� ������� �� ���������� �������. ��������, ���� ������� ���� �� ���� �����������, ����� ���� ���� ��������� �� ������� ������������ ���������, ���� ������������ ������� �� ���������� ����������. ���� � ��������� �� ������ 3.1, �� ����� ��������� ������� ��� ���� �� �V��� ��� � ����������� �� ������� �� ���������� ���������� ��2, ��������� �� ������ 2.2.

������ 3.1 ����� ������������ ��������� � �������� ����������

����� ��� ������� ������������ ���������, � ��� ������� �������� ���������� ���������� �� ������������ �� ������������ �� ������� ������ �������� � ��-����� ������ �� �������. �������� ������� ��� ������� ������������ ��������� ������������ ������ ����������� �� ������� �� ���������� ����������, ��� ����� ���� ����� ����� ������� ���������. ������ ���� ������� ���������� �� ���������� ����� ����� ����������� ��������, ���� �� �������� � ����� ��-����� ���������� �� ������� �� �������.

���� ��������, �� ������������ � ������� ����� ���� ������ �� �� ������ � ���� ���������� "������������ �����". �� ������ ���������� � ������� ������, ����������� � � �� ���� ���� � �� ������ �������. ��� ����� ������ ������: ����������� �� ��������� � ����������� ���������, � ��������� ����� �� ��������� ���� ����������� � � ������� ������ ������������ �� ���� �� ����. ����� �������, ���� ����������� �� ������ �� �������� ���� ���������, ���������� ������ � ������, ��������, ��������� �������� �� ������ - ������ �� ������� �����, �� ������ �� ����. �� ������� �� ������ ���� �� ������� ����� ���� ����. �� ������ ���� ���� ��� ���� ����������� �� �� � �����������. � ���� ������ ������������ �� ���������� �� ����� ���� ��������� ��� ��������� ������� ������������ �� ������������ �����. ������ ��������, ���� �� �������, �������� �� ������������� �� ���������� ���������� � ���������� ������, �� �� ���� �� ����� �������������� �� ��� ������ � ������ �����, �������� � ����������� �� �����������. �� �� ����� �� �����, �� ����� �� ����������� ����� ��-����� ������� �� ������� ��������� ��������� �����.

� ��������� ������ � �����, �� ������ ��������� �����������, ����� ��������, �� � ������� ����� ��������� ��-����� �����. �� � ���������������� ����������� �� ������������ ��������� ����������� ��� �������� �������. ��� ���. �������� �� ����������� ������ ����. �� � ���������, �� ������ ���� �� ��������� ������� �� �� �������, �� �� �� �� �������. ����� ������� ���� ��������� ������� ��� ������������� �� �������� ����� � ����� ��-������, ��������� �� ������������. � �������� �� �����, �� ������������ ��������� ����� ��-����� ������ ����� ����� �������� �� �������� �����, ��������� ����� ��������� �� ������ ������������ �� ������� ���������� ����� - ���������� �� ��������, ������ � �.�.

������


���� �� ���� ��������������� ���������
�� ������
������ 1.
����. ������� ������� � ��������������� ������������ ������ � � ������������� � ��������

������ 2
������� ������� �� ���������� ��������� �������. ����� ������������ ��������� � ������� �� �������������� ����������� �����.

������ 3
������� ������� �� ���������� ��������� �������. ����� ������������ ��������� � ��������� �� ������������ ����������� ����� � �������� �� ������
������ 4. ��������� � ����������� �� ���������� (���������������) �������. �����������, �������� � ��������� �������. � �� ������� �������� �� �������������� ��������. ������ �� �������� ����� �������� �������, ��������� �� ����������� ������� � ����������� ������� � ��������.
���������: ������ 5: ��������������� ������. ����������� �� ������������. ������ �� ���������������� ������. � ������� ��������������� ������.

������ �� ������������

Coase, Ronald, "The problem of social cost", Journal of Law and Economics, 1960.

North, Douglass C., "Structure and change in economic history", New York, 1981

North, Douglass C., "Institutions, institutional change and economic performance", Cambridge University Press, 1990

Williamson, Oliver E., and Scott E. Masten, eds., "The economics of transaction costs", Edward Elgar Publishing, 1999

Yeager, Timothy J., "Institutions, transition economies, and economic development", Westview Press, 1999

���������
���� �� ������
���������� ��� ������ �� �.�.� � �.�.�.